Kiến Thức Nghề Nông

Kỹ thuật nuôi cá bớp trong ao và trong lồng bè

Cá bớp là một loài cá bống nước lợ. Nó là loài có kích thước nhỏ. Cá trưởng thành có chiều dài thân 12 – 15 cm, khối lượng 20 – 40 g. Sản lượng không nhiều, tuy vậy ở một số thị trường như Hồng Kông, Ðài Loan … rất được ưa chuộng có giá cao nhất. Nếu có sản lượng cao có khả năng xuất khẩu.

Cá bớp (Boleopthalmus chinensis) thường thấy trên các bãi bùn và cát thuộc vùng triều. Cá đào hang có hai lỗ hoặc hơn dùng làm nơi trú ẩn và đẻ trứng. Lúc triều xuống chúng rời hang và lướt trên bùn hoặc trên đá để kiếm ăn, chúng ăn tảo ở đáy, chủ yếu là tảo silic.

Trước đây sản lượng cá bớp có trên thị trường là từ khai thác trong tự nhiên. Do có giá bán cao mà sản lượng trong tự nhiên lại có hạn nên gần đây nhiều nơi đã tìm cách nuôi loài cá này.

– Lấy cá giống :

Mùa sinh sản của cá bớp là từ tháng tư đến tháng chín. Phần lớn cá giống thu được trong tự nhiên là vào các tháng 7 đến tháng 8. Có thể bắt chúng trong các vũng nước trên bùn hoặc cát ở các bờ dọc cửa sông khi nước triều xuống. Chiều dài thân cá 1,5 – 3,0cm, chúng có nhiều ở vùng nước lợ. Người ta dùng vợt bắt chúng trong các vũng nước đem về nuôi.

– Ao nuôi :

Ao nuôi cá bớp thường là nhỏ cỡ từ 0,1 – 1ha. Bờ ao phải có đăng chắn đề phòng cá thoát đi và các loài ăn hại xâm nhập. Ðể tiện việc tháo cạn nước ao và phơi ao, độ cao của đáy ao phải ở trên mực nước trung bình. Cần có rãnh ở giữa ao rộng 2m hướng về phía cửa cống, theo chiều dài ao để tiện việc tháo cạn nước và làm nơi trú ẩn cho cá vào những ngày nắng to. Ðáy ao là đất thịt để các loài tảo ở đáy phát triển tốt và hố do cá đào ở trên đáy ao đất thịt không bị san bằng đi như trên đất cát.

– Xử lý ao trước khi thả cá :

Vì cá bớp ăn tảo ở đáy vì vậy cần làm cho tảo phát triển tốt trước khi thả cá. Ðể làm được việc đó cần phơi đáy ao và bón phân. Ðối với ao mới đào bón 600 kg phân chồng mỗi ha, có thể cho thêm cám gạo, cho nước biển có độ mặn thấp, giữ độ sâu 15cm. Tảo silic và tảo lam sẽ phát triển ở đáy ao.

Ốc và ấu trùng giun ít tơ (Chironomid) là những loài ăn tảo ở đáy vì vậy phải trừ diệt bằng Bayluscide 0,3 ppm (phần triệu) và loài thứ hai bằng Abate 0,25 ppm, Sumithion 0,3 ppm hoặc Lebaycid 0,25 ppm.

– Thả giống :

Mật độ thả cá giống là 30.000 con/ha, tối đa là 50.000, cá bớp khi đã thả xuống ao thì khó mà bắt lại được, việc phân biệt kích cỡ thả cũng không cần thiết. Cá bớp không bao giờ ăn thịt lẫn nhau.

– Quản lý ao :

Nước ao cần được giữ sạch và nông để ánh nắng xuyên suốt tận đáy. Thời kỳ đầu nước ao giữ ở mức 15 cm (ở rãnh sâu 30cm). Lúc đó cá cỡ nhỏ và chỉ đào được hố cạn, vì vậy chưa cần xử lý ao sau 45 ngày khi cá đạt cỡ trên 5 cm, chúng đào những hố sâu hơn để trú ẩn và đáy nền của tảo bị hư hại. Lúc đó cần tháo cạn nước (trừ một ít nước lưu lại trong rãnh) và phơi nắng 3 – 6 ngày. Sau đó bón phân bắc, cám gạo v.v… Cho nước lợ vào ao, lớp tảo đáy lại được hình thành.

Trong quá trình xử lý cá bớp sẽ ẩn náu trong hố của chúng. Vì vậy, khi bón phân phải cẩn thận, tránh dồn cả khối phân bón nhiều lấp cả hố, làm cá chết. Pha trộn phân với nước biển đưa vào ao thì an toàn hơn và cũng đạt được mục đích phân bón. Sau đó mực nước lại giảm xuống 2 đến 7 cm.

Cá bớp sinh trưởng tốt nhất ở nhiệt độ trên 28oC. Chúng ngừng sinh trưởng khi nhiệt độ xuống dưới 14oC.

– Ðịch hại :

Ðịch hại phổ biến là cá (rô phi, cá rô … ) cần được diệt trừ khi phơi ao và lọc nước vào ao, chim (cần xua đuổi) và cua (cần có đăng chắn).

– Thu hoạch và thương mại :

Cá bớp nuôi từ 1 đến 2 năm để đạt được quy cỡ thương phẩm tuỳ thuộc điều kiện ao và cách quản lý. Cỡ thương phẩm nhỏ nhất là 24g, cỡ lớn nhất đạt 40g, tỷ lệ sống 60%. Kỹ thuật thu hoạch là dùng lờ trê chắn ở lối chính vào hố của cá để đơm cá. Cũng có thể dùng lưới vó chắn ở cửa lấy nước. Khi tháo nước vào ao, cá tập trung ngay trên vó, kéo lưới lên bắt cá.

Có thể vận chuyển cá bớp đường dài bằng cách chứa chúng với một ít nước ở nhiệt độ thích hợp.

– Sinh sản nhân tạo :

Ở Ðài Loan từ đầu những năm 1970 người ta bắt đầu thử nghiệm cho đẻ nhân tạo cá bớp. Cá bố mẹ có chiều dài 10-20cm. Cá được chứa trong bể nhựa và cho các ống chất dẻo làm chỗ ẩn náu cho cá. Cho nước vào bể đủ để ngập lỗ mũi cá.

Cá cái được tiêm từ 1/2 đến 1 não thuỷ thể cá chép và Synahorin với 5-10 đơn vị thỏ. Ngày thứ 3 thì tiêm đợt 2. Ngày thứ 4 cá bắt đầu đẻ. Mỗi con cái có thể thu hoạch được trên 10.000 trứng. Trứng có hình cầu và mầu vàng nhạt, đường kính 0,5-0,6mm. Trứng chìm và dính.

Lấy tinh dịch bằng cách mổ cá đực, lấy dịch hoàn rồi cắt thành mảnh nhỏ, trộn đều với trứng. Trứng đã được thụ tinh đem rửa bằng nước biển có độ mặn 14,9-18,5%o nhiều lần ở nhiệt độ 28oC phải mất 65 giờ mới nở.

 Mô hình nuôi cá bớp đạt hiệu quả cao ở TP Cam Ranh

Sau nhiều năm nuôi tôm hùm, hiệu quả kinh tế đem lại không khá vì tôm hùm hay bị dịch bệnh, năm 2011, ông Lương Hiệp đã mạnh dạn chuyển đổi sang mô hình nuôi cá bớp lồng bè. Với quy mô 1.000 con/60m2 mặt nước biển, bước đầu, mô hình này đã đem lại hiệu quả kinh tế cao cho gia đình.

Nuôi cá bớp đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu khá lớn, bởi giá cá bớp giống rất đắt, khoảng 25 ngàn đồng một con kích cỡ 12cm. Do thay đổi đối tượng nuôi nên ông thường xuyên tìm hiểu kỹ thuật nuôi từ các hộ nuôi cá bớp khác. Lứa đầu, ông nuôi 400 con trong khuôn khổ 40m2 mặt nước được chia làm 4 ô lồng.

Qua 4 tháng, thấy cá phát triển thuận lợi, ông tiếp tục thả thêm 600 con, đồng thời mở rộng diện tích lồng bè. Theo kinh nghiệm của ông Hiệp, nuôi cá bớp phải tuân thủ nghiêm ngặt về chế độ dinh dưỡng để cá bớp tăng được sức đề kháng, không bị mù mắt. Đặc biệt, trước khi cho cá bớp ăn phải rửa sạch các loại thức ăn nhất là thức ăn tươi.

Anh Lương Tấn Lộc, chủ lồng cá bớp Cam Ranh chia sẻ: “Kinh nghiệm của chúng tôi là khi mua thức ăn cho cá, cá người ta bán cho mình, cá người ta mua đá với muối phân nhiều, mình bỏ xuống nước mặn mình rửa kĩ xong rồi mình mới cho cá ăn. Còn không rửa kĩ mà cho ăn trúng u rê tích tụ nhiều hay sao là nó bị ửng đỏ, là nó bị bệnh”.

Nhờ chịu khó học hỏi, trau dồi kiến thức kỹ thuật, ông Hiệp đã thành công với việc nuôi cá bớp thương phẩm. Cá bớp nuôi sau 9 tháng đạt trọng lượng 5kg và cho thu hoạch. Vụ nuôi năm 2011, gia đình ông thu được chừng 5 tấn, với giá bán 120 ngàn/kg, trừ chi phí, ông thu về 500 triệu tiền lãi ròng. Riêng vụ nuôi năm nay, cá bớp của ông đã được 6 tháng tuổi, trong lượng mỗi con đạt 3,5kg, ước đến cuối tháng 12 thì cho thu hoạch.

Kỹ sư Phạm Huy Trường, Chi cục Nuôi trồng Thủy sản Khánh Hòa cho biết: “Anh Hiệp là một trong những mô hình nuôi đầu tiên tại vịnh Cam Ranh. Mà hiện nay phong trào nuôi cá bớp rất mạnh. Cá bớp cũng là một đối tượng mà theo tôi là một đối tượng dễ nuôi, dễ chăm sóc và thị trường tiêu thụ cũng rất hấp dẫn tức là nội địa và xuất khẩu. Cho nên tôi cũng mong muốn sự phát triển của cá bớp để đa dạng hóa cái sinh học góp phần tái tạo kinh tế biển”.

Với những thành công bước đầu, ông cho biết sẽ mạnh dạn bố trí nuôi cá bớp theo hình thức xen canh. Đối tượng được ông đưa vào xen canh với cá bớp có thể là tôm hùm hoặc tu hài. Các lồng tôm hùm hoặc tu hài sẽ được đặt dưới, cá bớp thả bên trên.

Với phương pháp này, hiệu quả kinh tế nghề nuôi của ông sẽ còn được nâng lên trên cùng diện tích. Cá bớp thích nghi tốt với bề mặt trên cùng của lồng bè, vì thế diện tích nuôi phải rộng, môi trường nước nuôi phải sạch sẽ, bè được chia ra từng ngăn để nhốt riêng cá có cùng loại kích cỡ, có vậy mới thuận tiện cho việc định lượng thức ăn. Đây là mô hình mở ra hướng đi mới đem lại hiệu quả kinh tế cao cho người nuôi trồng thủy sản ở Cam Ranh.