Kiến Thức Nghề Nông

Sinh năm 1966 tại huyện Thường Tín, Hà Tây cũ (nay là Hà Nội), đến năm 1976, anh Nguyễn Văn Duyến theo gia đình di cư đến vùng kinh tế mới ở Mộc Châu (Sơn La) và ổn định cuộc sống đến bây giờ.

Anh Duyến cho biết, khi bắt đầu lập nghiệp, anh tập trung vào canh tác cây ngô, sau đó mới dần chuyển sang trồng rau. Tuy nhiên, lúc đó, rau được trồng theo phương pháp truyền thống, nhỏ lẻ, sản lượng cũng không nhiều, chỉ đủ bán cho các chợ nhỏ lẻ. Sau này, khi dân cư trong khu vực ngày một đông lên, anh mở rộng diện tích các vườn trồng, đa dạng hóa các loại rau và xuất bán với sản lượng lớn cho các thương lái chở về Hà Nội.

Tổ hợp tác sản xuất rau Tà Niết (ở xã Chiềng Hắc, huyện Mộc Châu) được anh thành lập vào cuối năm 2011. Đến năm 2012, tổ hợp tác được tham gia vào dự án “Tăng cường khả năng kết nối thị trường cho sản phẩm rau trái vụ vùng cao Tây Bắc Việt Nam” do chính phủ Australia tài trợ. Các đối tác của dự án gồm Viện nghiên cứu Rau củ quả, Trung tâm Nghiên cứu và phát triển hệ thống Nông nghiệp, Viện Khoa học Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc…

Tham gia sản xuất rau sạch theo tiêu chuẩn mới, cơ sở được hỗ trợ nhiều mặt như giống cây trồng; kỹ thuật gieo trồng, chăm sóc; thu hái và bảo quản; đồng thời hỗ trợ kiểm định chất lượng mẫu đất trồng, mẫu nước tưới… Cán bộ của dự án còn thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn thành viên tổ hợp tác thực hiện ghi chép nhật ký đồng ruộng, cấp mã số cho từng hộ gia đình trồng rau để tiện truy xuất nguồn gốc…

“Bình thường, các mặt hàng rau chính vụ của Mộc Châu khó cạnh tranh với sản phẩm cùng loại tại đồng bằng phía Bắc. Do vậy, khi dự án tập trung hỗ trợ cho rau nghịch vụ, tôi đẩy mạnh canh tác cải bắp trắng và cà chua – 2 loại rau thế mạnh của Mộc Châu trong khi vùng đồng bằng chỉ trồng được vào mùa lạnh. Nhờ đó, đầu ra của các sản phẩm này khá thuận lợi”, anh Duyến chia sẻ.

Ngoài cà chua và bắp cải trắng, cơ sở của anh còn canh tác thêm nhiều loại rau khác như cải chíp, cải mèo, cải ngồng, rau ngót, dưa chuột và các loại gia vị. Từ chỗ lượng rau chỉ đạt khoảng vài tạ đến vài tấn khi trồng đại trà, sau khi tham gia canh tác rau theo quy trình VietGAP của dự án, sản lượng tăng lên hơn trăm tấn. Điển hình, cơ sở thu 129 tấn, tổng doanh thu gần 2 tỷ đồng.

Tháng 2/2016, anh Duyến tiếp tục thành lập Hợp tác xã rau an toàn Ta Niết với sự tham gia của 10 thành viên trong vùng, cung ứng rau sạch cho hệ thống siêu thị Metro tại Hà Nội (Metro Thăng Long – Hoàng Mai và Hà Đông); siêu thị Aeon. Siêu thị BigC cũng đặt hàng sản phẩm rau sạch của hợp tác xã nhưng do sản lượng sản xuất ra chưa đủ cung ứng nên anh chưa ký kết đơn hàng với đơn vị này.

Kinh nghiệm trồng rau tươi tốt tại nhà

Chuẩn bị đất và thùng xốp:

Thùng xốp thì ok rồi, chỉ cần ra hàng hoa quả thì bạt ngàn thùng xốp, thùng to, thùng vừa, thùng bé. Đối với những loại rau như rau mồng tơi, rau cải, rau cải bó xôi….thì chỉ cần mua loại thùng bình thường vì những loại này không cần quá nhiều đất. Đối với loại như bầu, mướp, dưa chuột thì cần nhiều đất nên phải sử dụng thùng to, ghép 2 thùng lại với nhau thì lượng đất mới đủ để ra quả.
Đất là khâu vất vả nhất của chúng em, em làm vườn rau vào thời điểm gần tết nên không gọi được cho bất cứ chỗ bán đất nào chở tới được. Mà cái tính em thì chẳng thể nào chờ đợi cái gì được, cứ thích là phải làm ngay và luôn cơ. Thế là em quyết định rủ anh xã tự đi xúc từng bao đất mang về, rồi được sự hỗ trợ cật lực của bố mẹ chồng em cùng khuân vác lên tầng thượng. Cuối cùng chúng em cũng hoàn thành khối lượng đất cực lớn, có lẽ phải 2 xe đất. Đúng là có sức người sỏi, đá cũng thành rau mà.

LÀM ĐẤT:

Rút kinh nghiệm mấy lần trước cứ vội vàng gieo hạt, trồng trọt vì muốn thấy thành quả ngay lập tức. Lần này khi mang đất về em cẩn thận phơi phóng mấy nắng, sau đó trộn vôi bột, xới tơi đất, trộn phân đầy đủ rồi mới bắt đầu công đoạn trồng trọt. Việc phơi đất và trộn vôi bột là cực kỳ quan trọng vì để diệt mầm mống của trứng sâu bệnh. Các bác đừng vội và đừng lười mà bỏ qua bước này nhé!

Ủ PHÂN:
Công đoạn ủ phân này thực ra em làm từ trước khi lấy đất cả tháng, em thích dùng phân hữu cơ tự ủ từ thức ăn thừa, cọng rau hoặc lá cây ủ hoai mục. Em làm mấy thùng xốp to có nắp đậy, thức ăn thừa như canh rau, xương cá, gà, vỏ trứng….tất cả đổ vào thùng sau đó lấp một lớp đất lên trên. Cứ sau mỗi bữa ăn lại đổ như vậy, khoảng gần 1 tuần là đầy 1 thùng. Nhưng lưu ý với các bác là thức ăn đã chiên xào thì cố gắng cho nước vào gạn qua 1 nước cho bớt mặn và mỡ nhé! Khi ủ các bác không cho nước vào thùng, mở hé thùng cho có không khí. Như vậy phân sẽ hoai mục nhanh. Thường thì mất khoảng 1 tháng đến 1.5 tháng là dùng phân được. Em cũng đặc biệt lưu ý với các bác là cho càng nhiều vỏ chuối càng tốt, của nhà ăn hay của hàng xóm cứ thấy là xin vỏ về ủ. Vỏ chuối chứa nhiều Kali rất tốt để bón cho cây thời kỳ ra hoa, ra quả.

Cách 2 để ủ phân là hoa quả, vỏ hoa quả thừa các bác cắt nhỏ ra ngâm vào nước cho lên men, khoảng 1 tuần là dùng được, sau đó pha với nước sạch tưới cho rau. Rau cực kỳ tốt luôn ah!
Bác nào khéo tay hay làm sữa đậu nành và dầu dừa thì đừng vứt bỏ bã đi nhé, mang hết đống bã đậu nành, bã dừa ủ trộn vào đất ủ hoai mục bón cho cây thì cực đỉnh luôn nhé!
**** Các bác đừng chém em là ủ phân hữu cơ sẽ bị mùi này nọ nhé! Bác nào thích thì dùng cách này ah. Em cũng thấy không bị mùi lắm nên vẫn trung thành với phương pháp này. Còn nếu không các bác mua NPK về bón ah*****

SỬ DỤNG PHÂN NPK:

Thực ra có một số loại cây dài ngày như mướp, bầu thì thỉnh thoảng em cũng phải bón thêm NPK bổ sung cho cây được khỏe, nhất là giai đoạn cây ra hoa, quả. Vì những loại này cần rất nhiều dinh dưỡng. Thông thường bón khoảng 1 tuần/ lần, và dừng bón trước 15 ngày khi thu hoạch.
Các bác cũng có thể mua riêng từng loại của NPK là Kali (K), Đạm (N), Lân (P) để có thể điều chỉnh liều lượng phù hợp cho từng giai đoạn phát triển của cây. Tác dụng của từng loại phân như sau:
+ (N) Phân đạm là loại dinh dưỡng quan trọng nhất, có tác dụng làm cây xanh tốt, sinh trưởng chiều cao và khối lượng thân lá, hình thành hoa quả, mầm chồi…

+ (P) Phân lân có tác dụng tốt cho việc ra rễ, ra hoa…

+ (K) Phân kali có tác dụng tốt cho việc tổng hợp đường bột, xellulo, làm cây cứng cáp, giúp trái lớn nhanh, hạt mẩy, tăng độ ngọt và mầu sắc trá…

Nếu mua riêng lẻ từng loại thì có màu sắc như sau: N – đạm có màu trắng tinh, P – lân có màu đen, K-Kali có màu đỏ.

Khi trồng những loại cây rễ chùm nhiều như mướp, bầu đây là những loại cây hút nước và cần dinh dưỡng rất nhiều nên khi trồng những loại này các bác nên làm thùng bằng cách đặt thêm những chai nước lọc đã đục lỗ ở dưới đáy thùng để có thể trữ được nước trong những ngày nắng nóng, việc này giúp đất luôn có độ ẩm. Cách này em học được trên một diễn đàn trồng rau, em đã áp dụng và cực kỳ thành công. Trước khi trồng 2 loại cây này các bác nên trộn đất với 1kg phân lân, phân hữu cơ hoai mục và phân bò khô (Mua ở hàng bán cây cảnh 50k/bao) nữa nhé!

CHUẨN BỊ HẠT GIỐNG:

Khâu chuẩn bị hạt giống cũng rất quan trọng có tính quyết định về độ đồng đều của rau trái. Trước khi gieo hạt, các bác nên phơi hạt trong nắng nhẹ 1 nắng (có thể phơi hoặc không, em cẩn thận nên cứ phơi để tiêu diệt mầm bệnh của cây thôi). Các bác ngâm hạt giống theo công thức 2 sôi, 3 lạnh nhé! ngâm khoảng 7 tiếng sau đó vớt hạt lên ủ vào khăn ướt hoặc giấy ướt, giấy lau…thường thì ủ mất khoảng 1 ngày là hạt nứt nanh, bắt đầu chồi rễ. Lúc này mọi người bắt đầu gieo hạt nhé, đừng để rễ dài quá khi gieo dễ bị đứt rễ. Nên gieo hạt vào lúc chiều mát, khi gieo hạt thì hạt thường ướt và bị dính vào nhau, gieo rất khó nhất là đối với những loại hạt nhỏ như hạt rau cải canh. Mọi người nên trộn thêm chút cát khô vào hạt rau sau đó vãi hạt rất dễ (bí quyết này em học của mấy bác trồng rau trong Đà Nẵng). Sau khi gieo hạt, ủ một lớp trấu hoặc lớp đất mỏng lên trên. Nếu gieo vào buổi chiều tối thì cứ để mở thùng rau ra như vậy, để qua đêm cho sương xuống. Sáng hôm sau thì lên đậy thùng xốp lại, lưu ý là không đậy kín mít nhé! Phải có khoảng hở ra, mục đích của việc đậy này là tránh sự thoát nước để cây ra rễ và phát triển nhanh hơn. Đậy khoảng 3 ngày thì bỏ ra, lúc đó cây đã lớn được khoảng 3cm. Tưới nước đều đặn cho cây mỗi ngày. Tốt nhất là tưới bằng bình xịt để cây đỡ bị xê dịch và ngả rạp xuống.

***Lưu ý:****

– Đối với hạt rau muống thì khi ngâm nước không theo tỉ lệ 2 sôi, 3 lạnh đâu nhé! Mọi người ngâm theo tỉ lệ 3 sôi, 1 lạnh thôi, đừng sợ hỏng hạt, tỉ lệ nước nóng nhiều hơn thì hạt rau muống mới nảy mầm đồng đều được.
– Đối với hạt mướp, sau khi ngâm nước 1 ngày, thì phải bẻ một chút đầu hạt ra, phần đầu nhọn í, thì mầm mới chồi lên nhanh được.

TRỒNG BẰNG CÂY HOẶC CÀNH CÓ SẴN:

Đối với một số loại cây các bác không cần thiết phải gieo hạt có thể trồng luôn bằng cành hoặc cây có sẵn. Ví dụ như cần tây, mình thường mua ở ngoài chợ họ nhổ cả cây lên. Mình về cắt gần sát gốc. Bộ rễ thì cắt một chút rồi mang trồng xuống thùng xốp, khoảng 2 tuần sau thì cần bắt đầu nhú những lá mới. Hành lá cũng vậy, mình ghét ăn phần trắng của hành nên thường chỉ cắt phần lá xanh, còn phần trắng và rễ thì cắm xuống đất trồng.
Củ xả mua về ngâm trong nước mấy ngày cho ra rễ, sau đó đem trồng thùng xốp, chỉ 1 tháng là tốt um lên.
Rau ngót cũng vậy, mọi người xin được cành già cắt vát đi, cắm xuống đất, cố gắng giữ ẩm cho đất, bón thêm một chút NPK để cây nảy mầm, ra rễ nhanh chóng.
Rau muống mua về ăn, khi nhặt để chừa lại một phần cuộng khoảng 5 cm sau đó vặt hết lá đi rồi cắm xuống đất, tưới thật nhiều nước vào, khoảng 1 tuần rau sẽ mọc mầm và lên lá. Những lần sau ăn thì ngắt gần sát gốc, rau sẽ tự mọc lại để ăn các đợt tiếp theo.
Lá lốt cũng trồng bằng cành, chỉ cần cắm xuống đất là tự mọc lên tốt um.
Ngải cứu mua về lấy phần lá, để lại cành cắm xuống đất cũng tự mọc được.
…..Còn một số loại rau trái nữa cũng có thể trồng bằng cách cắm xuống đất, túm lại em cứ mua loại rau nào mà còn rễ về là em cắm hết xuống đất, bón phân, tưới nước đầy đủ là các em ấy lên rào rào.

CHĂM SÓC CÂY:

Nếu các bác đã chuẩn bị đầy đủ khâu làm đất, ủ phân rồi thì bây giờ chỉ việc chăm sóc, tưới tắm đầy đủ cho cây là được rồi. Nhà em trồng trên sân thượng, nắng cực gắt nên tưới nước 2 lần/ ngày. Tuy hơi vất vả chút, nhưng khổ nỗi em lại thích thời gian mò mẫm trên đó với cây cối vườn tược nên không thấy gì là vất vả cả.
Đối với đa số các loại cây đều cần phải nhiều nắng mới ra quả và không bị bệnh phấn trắng như ớt, dưa chuột, bầu, mướp, cà chua….Những loại cây này nếu trồng trong bóng râm hoặc nắng chiếu thời gian không đủ thì sẽ không ra quả, hoặc ra quả rất ít và nhỏ. Em đã bị một lần trồng dưa chuột và ớt ở hành lang tầng 2 rồi, lá thì tốt um, mà quả thì chẳng thấy đâu.
Một số loại cây lại không ưa nắng như lá lốt, rau càng cua, đối với những loại này em thường nhét thùng rau dưới giàn dưa chuột hoặc giàn mướp.

THỤ PHẤN CHO CÂY:

Thường thì sự thụ phấn của cây diễn ra tự nhiên nhờ gió hoặc nhờ côn trùng. Em trồng trên sân thượng, gió thì ok rồi, nhưng côn trùng thì ít lắm. Thế nên em quyết định tự làm công cuộc mai môi cho anh hoa đực và em hoa cái. Bây giờ em mới phát hiện ra là có nhiều bác không biết đâu là hoa đực đâu là hoa cái thế nên em chụp luôn 1 kiểu ảnh hoa đực và hoa cái cho các bác phân biệt nhé! tất cả các bông hoa đực thì chỉ có phần bông hoa thôi. Còn hoa cái thì có phần quả nhỏ nhô ra sau đó mới đến phần hoa. Hoa cái nếu được thụ phấn thì sẽ phát triển thành quả, nếu không được thụ phấn thì những hoa này sẽ bị rụng. Để cho năng suất cao thì nên thụ phấn chủ động cho cây. Đối với những loại như như mướp, dưa leo hoa thường nở buổi sáng, khoảng 7, 8h sáng. Ngắt hoa đực ra vặt hết cánh hoa, sau đó cho phần nhụy hoa đâm vào bông hoa cái, thế là ok, chờ 7 ngày sau có quả ăn nhé! Đối với bầu thì hơi trái khoáy một tí, hoa bầu thường nở vào lúc 5, 6 h tối thế nên mọi người canh lúc đi làm về thì thụ phấn cho hoa nhé!

TIÊU DIỆT SÂU BỌ:

Sâu bọ chủ yếu phát sinh từ ấu trùng trứng có sẵn trong đất, thế nên trong công đoạn làm đất em mới khuyến cáo các bác phải làm đất kỹ càng, phơi nắng và trộn vôi bột. Tuy nhiên, khả năng vẫn còn sót lại một số trứng sâu là chuyện bình thường thôi. Sâu bệnh cũng bắt nguồn do những loại bướm, côn trùng mang đến, để tiêu diệt mấy bạn này thì các bạn không thể sử dụng phương pháp giống như mấy bác nông dân là phun thuốc sâu được. Bởi nếu phun thuốc sâu thì các bác thất bại trong vụ trồng rau sạch rồi. Qua nghiên cứu, hỏi han cụ gu gồ thì cụ ấy đã chỉ cho em cách pha chế thuốc diệt sâu bằng nguyên liệu tỏi, ớt, gừng khá hiệu nghiệm. Công thức em sưu tầm và ứng dụng như sau ah :
+ 1 kg tỏi
+ 1 kg ớt
+ 1 kg gừng
+ 3 lít rượu

CÁCH THỰC HIỆN:
Bước 1: Giã tỏi, ớt, gừng thật nhuyễn.
Bước 2: Ngâm chung 3 kg ( tỏi +ớt+ gừng) và 03 lít rượu. Ngâm trong thùng kín và không nên để thùng ngâm ở những nơi quá nắng nóng. Thời gian ngâm là 15 ngày, làm cho các chất gây cay có trong nguyên liệu trộn đều vào rượu.Dung dịch này có thể dùng được trong vòng 6 tháng.

Cách sử dụng:
Các bác có thể sử dụng thuốc thảo mộc tự chế này để phòng trừ sâu khoang, sâu tơ, bọ nhảy…
Mỗi lần phun chỉ cần lấy khoảng 200-300ml hòa cùng 5lit nước rồi phun cho vườn rau. Nếu phun để phòng bệnh khoảng 1 tuần – 10 ngày phun một lần, nếu không khi nào thấy cây có hiện tượng bị sâu bệnh là phun ngay nhé. Khi phun, các bác phun đều thuốc lên bề mặt lá và phun xuôi theo chiều gió để hạn chế thuốc bay vào mắt gây cay rát cho người phun. Sau khi phun thuốc, mùi của thuốc sẽ xua đuổi côn trùng và cản trở quá trình gây hại của chúng và sâu hại.Thời gian cách ly 3 ngày.

Thuốc là dung dịch thảo mộc nên hầu như không có nguy cơ gây độc, tuy nhiên cũng không nên phun quá đậm đặc vì như vậy sẽ gây lãng phí không cần thiết. Nếu sử dụng thuốc với liều lượng quá đậm đặc thì rất có thể cây sẽ bị cháy, táp lá, nếu lá bị hại nhiều có thể dẫn đến chết cây. Với dung dịch thảo mộc thì khả năng gây ảnh hưởng đến cây phải là rất đậm đặc, vì vậy chỉ nên phun ở liều cao gấp 2-3 lần theo hướng dẫn thì sẽ ít có khả năng gây hại cho cây.
Tỏi và gừng đều có chất tinh dầu tạo mùi cay nồng có tác dụng xua đuổi côn trùng, có thể dùng tươi pha trong nước với tỷ lệ 10 g/lít nước, 2 muỗng dầu và một ít xà bông. Cả tỏi và gừng đều giảm số lá bị thiệt hại do sâu ăn lá, sâu đục bông và sâu đục trái, trong đó tỏi hiệu quả hơn gừng.

THU HOẠCH:
Đối với việc thu hoạch các bác cũng cần lưu ý là không nên để trái quá già và quá chín mới thu hoạch, như vậy rất hại cho cây vì phải dồn hết dinh dưỡng để nuôi quả. Các bác nên thu hoạch khi quả vừa bắt đầu chín, như cà chua chẳng hạn, em thường thu hoạch lúc quả ương ương, để 1, 2 hôm là quả chín mọng.
Đối với các loại rau cải thì chỉ tỉa lá ăn thôi, các bác đừng nhổ cả cây lên nhé, phí lắm. Cứ tỉa lá rồi các lá khác lại mọc lên, một cây cải ăn được lâu lắm đấy ah.